Эрдэнэт үйлдвэрт хоёр дахь жилдээ Хүний хөгжлийн цогц хөтөлбөр хэрэгжиж буй. Үүний нэг нь мэдлэг, ур чадвар, арвин туршлагыг нь залууст өвлүүлэх зорилготойгоор туршлагатай ажилтнуудыг хамруулсан “Залгамж” хөтөлбөр. Бид энэ хөтөлбөрт хамрагдсан ажилтнуудыг алдаршуулах, тэдний туршлагыг түгээн дэлгэрүүлэх зорилгоор шинэ булан нээж байна. Энэ удаа Баяжуулах үйлдвэрийн Нунтаглан баяжуулах хэсгийн хөвүүлэн баяжуулагч, Эрдэнэт үйлдвэрийн Хөдөлмөрийн аварга Ч.Моломдашийг урьж ярилцсан юм.
-Таны төрсөн нутаг, эзэмшсэн мэргэжлийн талаар ярилцлагаа эхлэх үү?
-Би Хөвсгөл аймгийн Цагаан-Уул суманд төрсөн. Дунд сургуулиа тэндээ дүүргээд Сэлэнгэ аймгийн Ойн техник мэргэжлийн сургуульд нарийн мужааны мэргэжлийн хуваарь авч, гурван жил суралцаад 1989 онд төгссөн. Тэр жилээ цэргийн албанд явж, 1991 онд халагдаж ирсэн. Ирээд л Эрдэнэт хэмээх, дэлхийд данстай энэ үйлдвэрт орж ажиллах мөрөөдөлдөө хөтлөгдөж явсаар орсон доо.
-Мөрөөдлөө биелүүлэхэд бэрхшээл их тулгарав уу?
-Тухайн үед Эрдэнэт үйлдвэрийн ажилчин болоход тийм ч их өндөр шаардлага, шалгуур байсангүй. Тууштай ажиллах зорилготой, ажлын төлөө чин сэтгэлтэй, хүсэл тэмүүлэлтэй хүнийг дуртай хүлээж авдаг байсан. Тэгээд л Эрдэнэт үйлдвэрийн хүн болсон доо.
-Ажлын гараагаа аль цехээс эхлэв?
-Баяжуулах үйлдвэрийн Нунтаглан баяжуулах хэсэгт насосны машинчаар ажилд орж байлаа. 1996 оноос хөвүүлэн баяжуулагч болоод, өнөөдрийг хүртэл 32 дахь жилдээ ажиллаж байна даа.
-Анх ажилд орж байсан үеийн дурсамжаа хуваалцаач?
-Их л сүрдмээр санагдсан даа. Нүсэр тээрмүүд эргэлдээд л. Намайг ирэнгүүт П.Цогтбаатар багшийг дагалдуулсан. Багш маань Эрдэнэт үйлдвэрийн тухай, Төв корпусын тухай, тоног төхөөрөмжтэй хэрхэн харьцах, түүний бүрэн бүтэн байдал, өөрийнхөө болон бусдын аюулгүй байдлыг хэрхэн хангаж ажиллах гээд л их зүйлийг зааж сургасан даа.
-Баяжуулагч мэргэжлийн багш тань хэн байв?
-Баяжуулагчийн эрдмийг хөвүүлэн баяжуулагчаар ажиллаж байгаад сүүлд мастер болсон Б.Ганбат багшийгаа дагаж сурч байлаа. Багш маань баяжуулалтад нөлөөлдөг хүчин зүйлс хэр буйг зөвхөн дэлгэцээс харчхаад суух биш, баяжигдах процессоос олж хар, мэдэр гэдэг сэн. Энэ нарийн мэдрэмжид суралцахад цаг хугацаа, туршлага их хэрэгтэй юм билээ.
-Мэдрэмж шаардсан хөвүүлэн баяжуулагч хэмээх мэргэжлийнхээ онцлогийг, мөн өөрийнхөө ажлын арга барилаас ярина уу?
-Энэ том үйлдвэрийн зүрхэн цехэд, хамгийн гол ажлыг нь нугалалцаж яваагаараа бахархдаг. Хөвүүлэн баяжуулах процесс нь технологийн горимын дагуу явагддаг. Агаарын хэмжээ, урвалж, шохой, түүнчлэн тоног төхөөрөмжийн ажиллагаа зэрэг олон зүйлсээс хамаардаг. Хөвүүлэн баяжуулах процессын дүнд тухайн хүдрээс зэс молибдены баяжмалыг ялгаж авдаг. Хөвүүлэн баяжуулагч баяжигдаж буй хүдрийн хөөсний өнгө, шинж чанар, үнэрийг нь хүртэл мэдэрч тодорхойлдог онцлогтой. Оёдолчин буруу оёход буцааж ханзлаад, алдаагаа засаж болно. Хөвүүлэн баяжуулагчийн хувьд тийм боломж байхгүй. Алдсан л бол тэр чигтээ л болно. Алдахгүйн тулд мэдрэмжтэй байх хэрэгтэй. Ер нь хөвүүлэн баяжуулагч бол мэдлэгээс илүү, мэдрэмж шаардсан мэргэжил. Энэ мэргэжлийг сайн эзэмшихийн тулд туршлага, уйгагүй ажиллагаа хэрэгтэй дээ. Би бол мэдрэмждээ л найддаг.
-“Залгамж” хөтөлбөрт хамрагдаж буй таны сэтгэгдлийг сонсъё.
-Энэ хөтөлбөрийг ихээхэн үр өгөөжтэй гэж бодож байна. Хамт олны уур амьсгалыг илүү сайхан болгоно. Залуустай багш шавийн гэрээтэй ажиллаж, олон жилийн туршлагаар баталгаажиж, сурч мэдсэнээ тэдэндээ зааж зөвлөх, Эрдэнэт үйлдвэрийн ажилчдыг төлөвшүүлэхэд их хэрэг болох болов уу. Нөгөө талаас амьдралын шинэ үед шилжиж буй ахмад ажилтнууд бидэнд сэтгэл зүйн сургалт өгөх юм. Түүнчлэн “зүгээр сууж” чадахгүй болсон бидэнд шинэ ажил, бизнес эрхлэх санаа оноо өгөх хичээл ч орно гэсэн. Энэ бүхэн бидэнд маш чухал, үнэ цэнтэй сургалт болно гэж найдаж байна.
-Та олон шавьтай биз?
-Үе үеийн олон шавь бий. Алтайсайхан маань Үйлдвэр техникийн албанд ажиллаж байна. Болдбаатар шавь маань Бутлан тээвэрлэх хэсэгт ээлжийн мастер гэх зэрэг албан тушаал дэвшсэн шавь нар ч бий. Мэргэжилдээ гаршиж сайн баяжуулагч болсон шавь нар олон бий. Одоо ажлын байрандаа гурван шавьтай. Инженер, энгийн курс төгссөн нь ч хөвүүлэн баяжуулагчийн эрдмийг эндээс суралцаад л явна. Бид мэддэг чаддаг бүхнээ зааж зөвлөдөг.
-Хамт олныхоо тухайд та юу хэлэх вэ?
-Хамт ажиллаж байсан үе үеийн хүмүүстээ их баярлаж, тэднээрээ бахархдаг. Манай ээлж бол эгнээнээсээ гурван гавьяат төрүүлсэн алдартай хамт олон. Ахмад шилдэг баяжуулагчдынхаа зааж зөвлөж, үлгэрлэж ирснээр одоо цагийн бид ч амжилттай ажиллаж, үйлдвэрлэлийн төлөвлөгөөт даалгавраа байнга давуулан биелүүлж байна. Эвсэг, найрсаг, залуус нь ахмадуудаа хүндэлж, ахмадууд нь залуустаа зааж сургаж ирсэн сайхан хамт олон доо манайхан.
-Гэр бүлийнхнээ танилцуулна уу? Таны хүүхдүүдээс мэргэжлийг тань өвлөсөн үү?
-Манайх хоёр хүү, нэг охинтой. Эхнэр С.Саранцэцэг маань их халамжтай сайн бүсгүй бий. Том хүү Улаанбаатарт эдийн засагч, бага охин сурагч. Дунд хүүхэд маань “Эрдэнэт цогцолбор” дээд сургуулийг баяжуулагч инженерээр төгссөн. Би энэ оны сүүлчээр гавьяаны амралтдаа сууж, хүү минь аавыгаа залгамжилна даа.
-Та Эрдэнэт үйлдвэрээс ямар сайн хэвшлийг эзэмшсэн бэ? Хойч үеийнхэндээ хандаж юу хэлэх вэ?
-Цагийг маш сайн барьдаг дадалтай болсон. Би Эрдэнэт үйлдвэрт 32 жил ажиллахдаа ажлаас нэг минут хоцорч, нэг минутын өмнө бууж үзсэнгүй. Нэг удаа ч чөлөө авч байсангүй. Өвчлөх тохиолдол бол мэдээж байсан. Залуустаа хандаж, өөрийн чадах зүйлээ амлаж, амласнаа биелүүлдэг байгаарай. Амжихгүй, эсвэл чадахгүй бол чадна гэж хэлж, хүний ажилд саад битгий болж байгаасай гэж захья. Мөн залуус дүү нар минь ажил амралтаа зөв зохицуулж, эрүүл мэнддээ одооноос анхаарч байгаарай. Ажилдаа сэтгэлээ зориулж, үргэлж сайхан зүйл рүү тэмүүлж, зорилготой байгаарай гэж хэлэх байна.
-Баярлалаа
