А.Энхжин: Гадаад валютын ханш сулрах дарамт багасаад байна
Монголбанкны Нөөцийн удирдлага, санхүүгийн зах зээлийн газрын захирал А.Энхжинтэй Монгол Улсын валютын зах зээлийн талаар ярилцлаа.
Гадаад валютын ханш оны эхнээс хэрхэн өөрчлөгдсөн байгаа вэ? Энэ талаар мэдээлэл хуваалцана уу.
Монголбанк Ковид-19 цар тахлын хүндрэлийн үед валютын зах дээр огцом савлагааг үүсгэхгүй байх арга хэмжээнүүдийг авч ажилласны үр дүнд төгрөгийн ханш ам.долларын эсрэг оны эхнээс 4.2%-иар сулраад байна. Оны эхний хагаст нүүрсний экспорт буурсан, томоохон гадаад бондын төлбөр хийгдсэн зэргээс шалтгаалж төлбөрийн тэнцлийн алдагдал нэмэгдсэн нь ханшийн сулрах дарамт бий болгож байв.
Харин сүүлийн саруудад ханшийн суурь хүчин зүйлүүд харьцангуй таатай болж ирж байна. Тодруулбал, төлбөрийн тэнцэл 6 дугаар сард 452 сая ам.доллар, 7 дугаар сард 335 сая ам.долларын ашигтай гарав. Үүнд экспортын дүн 6 дугаар сараас хойш 2-3 дахин нэмэгдсэн голлон нөлөөллөө. Гадаад худалдааны тэнцэл 10 дугаар сарын байдлаар 1.5 тэрбум ам.долларын ашигтай гараад байна. Ингэснээр 3 дугаар улирлын байдлаар төлбөрийн тэнцлийн алдагдал буурч, төгрөгийн гадаад валюттай харьцах ханш сулрах дарамт багасаад байна. Гадаад валютын улсын нөөц 10 дугаар сарын эцсийн байдлаар 3.7 тэрбум ам.доллар байгаа нь импортын 8-9 сарын хэрэгцээг хангах түвшинд байна.
Дээрх хүчин зүйлсийн нөлөөгөөр гадаад валютын зах дахь эрэлт, нийлүүлэлтийн зөрүү багасч, төгрөгийн ханш сулрах дарамт буурч байна. Тодруулбал Монголбанкны гадаад валютын дуудлага худалдаанд 2020 оны эхний 8 сарын байдлаар нэг удаагийн дуудлага худалдаанд дунджаар 55.9 сая ам.доллар худалдан авах санал банкнуудаас ирж байсан бол уг хэмжээ 2020 оны 9 дүгээр сараас хойш 12.3 сая ам.доллар болж буураад байна. Монголбанкнаас эрэлт, нийлүүлэлтийн богино хугацааны зөрүү, түүнээс үүдэлтэй ханшийн огцом хэлбэлзлийг бууруулах зорилгоор тухай бүр валютын захад оролцож байгаа бөгөөд оны эхнээс хойш 2020 оны 11 дугаар сарын 24-ний өдрийн байдлаар гадаад валютын захад 2,512.4 сая ам.доллар нийлүүлж, 2,084.1 сая ам.доллар татаж, цэвэр дүнгээр 428.3 сая ам.доллар нийлүүлээд байна. Мөн банкуудын богино хугацааны төлбөр түргэн гүйцэтгэх чадварыг хангахад дэмжлэг үзүүлэх зорилгоор Монголбанк богино хугацаат төгрөг, ам.доллар своп хэлцлийг байгуулан ажиллаж байна.
Тэгэхээр цаашдаа төлбөрийн тэнцлийн алдагдал энэ хэвээр буурахаар байна уу, төлөв аль чигт байна вэ?
Ковид-19 цар тахлын эсрэг эхний вакцинууд амжилттай туршигдан дуусах шатандаа орж байгаа, томоохон эдийн засгууд шат дараатайгаар эдийн засгийн болон бусад хориг арга хэмжээгээ сулруулж байгаа зэргээс хамаарч гадаад эрэлтийг нэмэгдүүлж, экспортын голлох түүхий эд болох алт, нүүрс, төмрийн хүдэр болон зэсийн үнэд эерэгээр нөлөөлж байна. Улмаар түүхий эдийн үнийн өсөлт болон экспортын хэмжээ өссөн зэргээс шалтгаалан төлбөрийн тэнцэл цаашид ч гэсэн сайжрах хандлагатай байна. Тухайлбал, Монголбанкны төсөөллөөр төлбөрийн тэнцэл 2020 оны 4 дүгээр улиралд 360 сая ам.долларын ашигтай, 2021 онд 513 сая ам.долларын ашигтай гарахаар байна.
Нөгөөтэйгүүр, Засгийн газраас 10 дугаар сард 600 сая ам.долларын бондыг 5.125 хувийн купонтой буюу харьцангуй бага хувийн хүүтэйгээр олон улсын зах зээлд шинээр гаргаж ойрын хугацаанд хүлээгдэж буй Мазаалай, Чингис бондуудын эргэн төлөлтийг санхүүжүүлэхээр болсон нь Монгол Улсын богино хугацааны өрийн дарамтыг бууруулж, гадаад валютын урсгалд эерэгээр нөлөөлөхөөс гадна, олон улсын үнэлгээний байгууллагууд болон хөрөнгө оруулагчид эерэг хүлээлттэй байгааг харуулж байна. Мөн түүнчлэн Монголбанк, БНХАУ-ын Ардын банк хооронд байгуулсан своп хэлцлийн хугацааг 2023 он хүртэл 3 жилээр сунгасныг энд дурьдах нь зүйтэй.
Ам.долларын эсрэг төгрөг сулрах үед иргэд төгрөгийн хадгаламжаа валютын хадгаламж руу хөврүүлэх хандлага нэлээд байдаг. Төгрөг болон ам.долларын өгөөж ямар байна вэ?
2020 оны 10 дугаар сарын байдлаар өнгөрсөн оны мөн үетэй харьцуулахад валютын хадгаламж 53 гаруй хувиар нэмэгдсэн байгаа. Тэгэхээр үүнд нөлөөлсөн хоёр гол шалтгаан бий. Нэгдүгээрт өнгөрсөн оны 10 дугаар сард валютын хадгаламж огцом нэмэгдсэн. Энэ нь Монгол Улс ФАТФ-ын саарал жагсаалтад орсонтой холбоотойгоор иргэдийн дунд сандрал үүсч ам.доллар руу хөрвөлт хийгдсэн бол энэ оны 5, 6 дугаар сард валютын хадгаламж мөн л багагүй хувиар нэмэгдсэн. Энэ нь сонгуулийн өмнө иргэдийн дунд үүссэн хүлээлт, цар тахалтай холбоотойгоор эдийн засаг хүндрэх нь гэсэн иргэдийн эрсдэлээс сэргийлсэн үйлдэл байсан. Төгрөг болон ам.долларын хадгаламжийн өгөөжийн хувьд том 3 банкны 12 сарын хугацаатай төгрөгийн хадгаламжийн хүү 11.2 хувьтай байгаа бол ам.долларынх 3.6 хувь байна. Тэгэхээр төгрөг, ам.долларын хүүний зөрүү 7-8 хувь, ханшийн өөрчлөлт 4.2 хувь байгаа нь валютын хадгаламж эзэмшигч төгрөгийн хадгаламж эзэмшигчтэй харьцуулахад дунджаар 3-4 хувиар бага хүү авч байна гэсэн үг юм. Түүнчлэн “Коронавируст халдвар /ковид-19/-ын цар тахлаас урьдчилан сэргийлэх, тэмцэх, нийгэм, эдийн засагт үзүүлэх сөрөг нөлөөллийг бууруулах тухай” хуулийн хүрээнд валютын хадгаламж эзэмшсэн тохиолдолд хадгаламжийн даатгалд хамруулахгүй, тухайн хадгаламжийг барьцаалж банкнаас зээл авах боломжгүй болсон, банкны данснаас бэлнээр гадаад валют авахад ойролцоогоор 0.2 хувийн шимтгэл авдаг зэргээс үзвэл валютын хадгаламж эзэмшихийн давуу тал улам буурч байна.
Цаашид төгрөгийн ханш тогтвортой байх уу?
Монгол улсын хувьд ойрын хугацаанд төлөгдөхөөр хүлээгдэж буй томоохон гадаад өр төлбөр байхгүй бөгөөд дээр дурьдсанчлан гадаад валютын дотогшлох урсгал нэмэгдэх хүлээлттэй байгаа тул төгрөгийн ам.доллартой харьцах ханшийн сулрах дарамт харьцангуй бага байх төлөвтэй байна. Монголбанкны зүгээс төгрөгийн ханшийн тогтвортой байдлыг хангах зорилгоор шаардлагатай үед валют нийлүүлэхээс гадна төгрөгийн өгөөжийг хамгаалахад чиглэсэн бодлогын арга хэмжээнүүдийг үргэлжлүүлэн авах болно.
Ярилцсанд баярлалаа.
